Dự báo nhu cầu thép thế giới

Forecast of world steel demand

TS NGUYỄN VĂN SƯA

 Theo Hiệp hội Thép thế giới (World Steel Association - WSA) Nhu cầu thép thế giới năm 2020 và 2021 có triển vọng lạc quan hơn nhiều so với dự báo trước đó được đưa ra vào tháng 6. Mặc dù vẫn cho thấy sự suy giảm về nhu cầu cho năm 2020, nhưng đây là một sự sụt giảm nhỏ hơn nhiều so với dự kiến trước đây. Vào năm 2020, WSA dự báo rằng nhu cầu thép sẽ giảm -2,4 %, xuống còn 1.725,1 triệu tấn do đại dịch COVID-19. Vào năm 2021, nhu cầu thép dự kiến sẽ phục hồi lên 1.795,1 triệu tấn, tăng 4,1 % so với năm 2020. Sự phục hồi mạnh mẽ ở Trung Quốc cũng không cứu được sự sụt giảm nhu cầu thép toàn cầu trong năm nay. Nhu cầu thép tại các quốc gia còn lại trên thế giới phục hồi sau khi ngừng hoạt động đã mạnh hơn so với dự kiến trước đó, nhưng nó vẫn đánh dấu sự suy giảm sâu vào năm 2020, cả từ các nền kinh tế phát triển và mới nổi, chỉ phục hồi một phần vào năm 2021. Dự báo giả định rằng mặc dù sự bùng phát trở lại của các bệnh nhiễm trùng hiện nay ở nhiều nơi trên thế giới, việc đóng cửa trên toàn quốc sẽ không được lặp lại. Thay vào đó, các biện pháp có chọn lọc và có mục tiêu sẽ có thể ngăn chặn làn sóng thứ hai này. 

Bình luận về triển vọng, ông Al Remeithi, Chủ tịch Ủy ban Kinh tế thế giới cho biết: “Ngành thép toàn cầu đã vượt qua điểm nhu cầu thấp nhất trong năm nay vào tháng 4 và đang phục hồi kể từ giữa tháng 5. Tuy nhiên, sự phục hồi không đồng đều giữa các quốc gia tùy thuộc vào sự thành công của họ trong việc ngăn chặn vi rút, cơ cấu ngành quốc gia và cuối cùng là các biện pháp hỗ trợ kinh tế. Trung Quốc đã cho thấy sự phục hồi đáng kinh ngạc góp phần vào việc điều chỉnh dự báo tăng trưởng toàn cầu cho năm 2020. Ở phần còn lại của thế giới, chúng ta sẽ thấy nhu cầu thép giảm mạnh, cả ở các nền kinh tế phát triển và đang phát triển. Cuộc khủng hoảng này đặc biệt khó khăn đối với các nền kinh tế đang phát triển khi họ tiếp tục vật lộn với vi rút không kiểm soát được, giá hàng hóa thấp và xuất khẩu và du lịch giảm. Đại dịch đã đẩy nhanh các xu hướng lớn đang dần chuyển đổi cả ngành công nghiệp của chúng ta và khách hàng của chúng ta, dẫn đến tác động lâu dài lớn hơn nhiều so với hậu quả nhu cầu ngắn hạn ”. 

A.  BỐI CẢNH DỰ BÁO 

Kể từ khi hầu hết các nền kinh tế mở cửa trở lại vào giữa tháng 5, nhu cầu bị dồn nén đã khởi động sự phục hồi mạnh mẽ của các hoạt động kinh tế, cho thấy sự phục hồi hình chữ V. Tuy nhiên, cho đến nay, điều này vẫn chưa đủ để bù đắp cho sự sụt giảm trong thời gian đóng cửa. Nhiều lĩnh vực sử dụng thép vẫn ở dưới mức COVID-19 trước đó. Sự phục hồi sau đại dịch vẫn còn mong manh do làn sóng lây nhiễm thứ hai, các biện pháp tiếp tục cách ly xã hội, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng và niềm tin yếu đi cùng với mối quan tâm ngày càng tăng về thời gian phục hồi nhu cầu. Về mặt tích cực, hệ thống y tế đang ở trong tình trạng tốt hơn nhiều để đối phó với đại dịch hiện nay do những bài học kinh nghiệm từ đợt đầu tiên. Sự cân bằng cẩn thận giữa việc ngăn chặn vi rút và duy trì khả năng tồn tại của các nền kinh tế đang được nhiều người tìm kiếm. Thêm vào đó, ở bán cầu bắc có sự không chắc chắn về việc COVID-19 sẽ phát triển như thế nào trong mùa cúm sắp tới, điều này có thể có tác động nghiêm trọng đến triển vọng cho năm 2021. Rủi ro nghiêng về phía giảm. Không thể loại trừ khả năng phục hồi hình chữ W và khó có khả năng phục hồi hoàn toàn vào năm 2021. 

1.  Trung Quốc 

Sự phục hồi mạnh mẽ của Trung Quốc kể từ cuối tháng Hai, tiếp tục với tốc độ ổn định, cho thấy tăng trưởng GDP tích cực trong năm 2020 mặc dù giảm -6,8 % trong quý đầu tiên. Trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 8, đầu tư vào bất động sản tăng 4,6 % so với cùng kỳ năm ngoái và đầu tư vào cơ sở hạ tầng đã phục hồi như năm ngoái. Trong tháng 8, lĩnh vực máy móc cơ khí và ô tô có mức tăng trưởng so với cùng kỳ năm ngoái lần lượt là 10,9 % và 7,6 %. Do đó, sản lượng của lĩnh vực máy móc cơ khí trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 8 đã vượt qua năm 2019 (+ 1,2 %), trong khi sản xuất ô tô vẫn thấp hơn 9 % so với mức năm 2019. Với doanh số bán lẻ cũng bắt kịp trong tháng 8, nền kinh tế Trung Quốc đang nhanh chóng tiếp cận mức bình thường hoàn toàn. Nhu cầu thép của Trung Quốc dự kiến sẽ tăng 8 % vào năm 2020, được hỗ trợ bởi chính phủ kích thích cơ sở hạ tầng và thị trường bất động sản mạnh mẽ. Vào năm 2021, nhu cầu thép dự kiến sẽ không thay đổi do hai tác động sau. Thứ nhất, các dự án cơ sở hạ tầng và nhà ở được khởi xướng từ năm 2020 sẽ tiếp tục hỗ trợ nhu cầu thép vào năm 2021. Mặt khác, nếu nền kinh tế phục hồi hoàn toàn, chính phủ có thể sẽ đảo ngược chính sách kích thích để hạ nhiệt lĩnh vực xây dựng. Với triển vọng nền kinh tế toàn cầu suy yếu vào năm 2021, sự phục hồi của khu vực sản xuất sẽ bị hạn chế. 

2.  Các nền kinh tế tiên tiến 

Hoạt động sản xuất ở các nền kinh tế phát triển, chỉ mới bắt đầu phục hồi sau suy thoái vào cuối năm 2019, đã bị đẩy lùi một lần nữa bởi đại dịch. Ngay cả với sự phục hồi mạnh mẽ sau khi các nền kinh tế mở cửa trở lại, đã thu hẹp khoảng cách với mức độ trước đại dịch, việc thu hẹp hai con số trong cả năm dường như vẫn là điều khó tránh khỏi. Tại Hoa Kỳ, sự phục hồi sau đóng cửa đã diễn ra mạnh mẽ, được hỗ trợ bởi các biện pháp hỗ trợ đáng kể của chính phủ. Suy thoái sản xuất ngắn hơn và ít gay gắt hơn dự kiến. Tuy nhiên, Mỹ vẫn đang phải vật lộn để kiểm soát sự lây lan của vi rút và đà phục hồi có thể giảm dần trong những tháng tới. 

Triển vọng cho năm 2021 kém lạc quan hơn, với triển vọng thấp về xây dựng và sản xuất ô tô. Ở châu Âu, tác động kinh tế tiêu cực của COVID-19 đã được làm dịu đi nhờ các chương trình an sinh xã hội và kích thích tài khóa mạnh mẽ. Sự phục hồi sau đóng cửa ở EU đang diễn ra mạnh mẽ hơn dự kiến, nhưng sự thu hẹp sâu của các lĩnh vực sử dụng thép chính, đặc biệt là ô tô, sẽ góp phần vào mức thu hẹp hai con số vào năm 2020. Sự thu hẹp đặc biệt rõ rệt ở Ý và Tây Ban Nha. Tại Nhật Bản và Hàn Quốc, mặc dù đã quản lý tương đối thành công vi rút với các biện pháp ngăn chặn ít nghiêm trọng hơn, nhu cầu thép sẽ giảm đáng kể vào năm 2020 với sự phục hồi hạn chế trong năm tới do xuất khẩu giảm và niềm tin yếu. Nhu cầu thép tổng thể ở các nền kinh tế phát triển dự kiến sẽ giảm -14,9 % vào năm 2020 và tăng 7,9 % vào năm 2021. Đại dịch COVID-19 sẽ gây ra tác động ít nghiêm trọng hơn đến nhu cầu thép ở các nền kinh tế phát triển so với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Cần lưu ý rằng vào thời điểm đầu của đại dịch, nhu cầu thép vẫn chưa phục hồi hoàn toàn sau cuộc khủng hoảng 2008/9. 

3.  Các nền kinh tế đang phát triển ngoại trừ Trung Quốc 

Nhìn chung, các nền kinh tế mới nổi được trang bị ít hơn để chống chọi với cú sốc đại dịch, và tác động không đồng đều, tùy thuộc vào cơ cấu kinh tế và mức độ nghiêm trọng của các biện pháp ngăn chặn. Tác động bao gồm nhu cầu trong nước giảm nhanh chóng, xuất khẩu và giá hàng hóa sụp đổ, và du lịch rơi tự do mà không có sự phục hồi ngay lập tức. Nhu cầu thép sẽ giảm hai con số vào năm 2020 đối với các nền kinh tế mới nổi lớn. Ấn Độ và Brazil chịu nhiều thiệt hại nhất do không kiểm soát được vi rút một cách hiệu quả. Ấn Độ, nơi thực hiện một trong những đợt đóng cửa nghiêm trọng nhất trên thế giới, dự kiến sẽ chứng kiến sự sụt giảm nhu cầu thép sâu nhất trong nhiều thập kỷ. 

Tuy nhiên, sự phục hồi tương đối nhanh sẽ diễn ra vào năm 2021, được hỗ trợ bởi tiêu dùng nông thôn và đầu tư của chính phủ vào cơ sở hạ tầng. Ở Châu Mỹ Latinh, tác động lớn trên toàn châu lục do các vấn đề cơ cấu và quản lý khủng hoảng kém. Sự gián đoạn dẫn đến cải cách và sự suy giảm ổn định xã hội của khu vực cho thấy sự phục hồi chậm vào năm 2021. Tại ASEAN, trong khi một số quốc gia hoạt động tốt và ít cần phải khóa chặt hơn thì Malaysia và Philippines lại bị ảnh hưởng nặng nề. Nhu cầu thép của Việt Nam sẽ tăng trưởng tích cực do đã ngăn chặn thành công vi rút. Khu vực MENA cũng bị ảnh hưởng nặng nề bởi cú sốc kép của đại dịch và giá dầu giảm. Năm 2021, nhu cầu thép phục hồi ở các nền kinh tế đang phát triển dự kiến sẽ thấp hơn mức đầy đủ nhưng nhanh hơn so với các nền kinh tế phát triển, do đầu tư cơ sở hạ tầng. Nhu cầu thép ở các nền kinh tế mới nổi, ngoại trừ Trung Quốc, dự kiến sẽ giảm -12,3 % vào năm 2020 và phục hồi 10,6 % vào năm 2021. 

B.  CÁC LĨNH VỰC SỬ DỤNG THÉP 

Nhìn chung, các ngành sử dụng thép ít chịu ảnh hưởng từ việc đóng cửa và đang phục hồi nhanh hơn các ngành khách sạn, hàng không và giải trí. Sự phục hồi mạnh mẽ của lĩnh vực sản xuất sẽ đối trọng với tác động lâu dài đến chuỗi cung ứng của các ngành sử dụng thép do các doanh nghiệp vừa và nhỏ phá sản. 

1.  Xây dựng 

Lĩnh vực xây dựng vẫn kiên cường hơn trước cú sốc COVID-19 do nhiều chính phủ tập trung vào việc thực hiện các dự án công. Sau khi nới lỏng khóa cứng, điều này tiếp tục diễn ra ở các nền kinh tế tiên tiến, chủ yếu được thúc đẩy bởi đầu tư cơ sở hạ tầng, nhu cầu bị dồn nén, lãi suất thế chấp thấp và khả năng tiếp cận tín dụng dễ dàng hơn. Lĩnh vực xây dựng ở nhiều nền kinh tế mới nổi sẽ chứng kiến sự suy giảm hai con số vào năm 2020, đặc biệt là Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico và Brazil, khi họ bước vào cuộc suy thoái sâu và đối mặt với các vấn đề tài chính. Mặt khác, tại Trung Quốc, lĩnh vực xây dựng sẽ phục hồi mạnh mẽ nhờ các biện pháp kích thích kinh tế của chính phủ. 

Sự phục hồi vào năm 2021 sẽ chậm. Về tương lai, cơ sở hạ tầng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tăng trưởng xây dựng trong những năm tới, đặc biệt là ở các nền kinh tế đang phát triển. Khó khăn về tài chính phát sinh từ bảng cân đối kế toán của chính phủ xấu đi có thể dẫn đến việc sửa đổi kế hoạch đầu tư. Triển vọng giá dầu giảm cũng sẽ khiến các khoản đầu tư vào lĩnh vực năng lượng được kiểm soát, đặc biệt là ở Mỹ và MENA. Các chương trình phục hồi xanh có thể thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng ở các nền kinh tế phát triển. Trong dài hạn, những thay đổi về cơ cấu trong lĩnh vực xây dựng sẽ diễn ra, phản ánh sự thay đổi về mô hình nhu cầu đối với không gian văn phòng và nhà ở và những thay đổi lớn trong quy chế xây dựng và thiết kế đô thị. 

2.  Ô tô 

Lĩnh vực ô tô phải hứng chịu hậu quả nặng nề từ đại dịch. Trong tháng 4, sản lượng ô tô đã giảm -(70¸90) % ở nhiều quốc gia. Trong khi các vấn đề về phía cung được giải quyết tương đối nhanh chóng, sự phục hồi sau đóng cửa đã bị hạn chế do nhu cầu quay trở lại chậm. Sản xuất ô tô toàn cầu đã giảm -34 % (so với cùng kỳ) trong quý 2 năm 2020. Tuy nhiên, tại Trung Quốc, nhu cầu nội địa mạnh mẽ đã giúp phục hồi nhanh hơn, nhưng nhìn chung từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2020, sản lượng xe cơ giới của Trung Quốc vẫn thấp hơn 9 % so với năm 2019. Ở phần còn lại của thế giới, tình hình còn tồi tệ hơn nhiều. Từ tháng 1 đến tháng 8, sản lượng xe hơi ở Đức và Mỹ đã giảm hơn -30 % (so với cùng kỳ năm ngoái). Trong cùng giai đoạn so sánh, sản lượng ô tô chở khách của Ấn Độ, vốn đã hoàn toàn tạm dừng trong thời gian ngừng hoạt động, thấp hơn năm ngoái 46,1 %.  Đồng thời, ngành đang trải qua quá trình tái cơ cấu đáng kể với việc sắp xếp lại chuỗi cung ứng để tăng khả năng phục hồi, thay đổi mô hình di chuyển đô thị cùng với quá trình chuyển đổi đang diễn ra sang EV. 

3.  Máy móc 

Lĩnh vực này bị ảnh hưởng nặng nề bởi sự gián đoạn của chuỗi cung ứng và sự sụt giảm đơn đặt hàng trong thời gian đóng cửa. Trung Quốc dẫn đầu sự thu hẹp của lĩnh vực máy móc trong quý 1 năm 2020, tiếp theo là EU, Mỹ và Nhật Bản trong quý 2. Kể từ tháng 5, sự sụt giảm của sản lượng máy móc đã giảm nhanh, nhưng ngành công nghiệp này vẫn còn hợp đồng ở hầu hết các quốc gia. Lợi nhuận thấp và niềm tin đang gây ra sự chậm trễ hoặc hủy bỏ các dự án đầu tư và làm cho sự phục hồi của ngành ngoài mức phục hồi ban đầu trở nên chậm chạp. Đặc biệt ở Trung Quốc, mức sản lượng từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2020 đã vượt quá mức của năm 2019. Triển vọng phục hồi đầu tư thấp sẽ hạn chế sự phục hồi của lĩnh vực máy móc trong trung hạn. Dự báo nhu cầu thép thế giới năm 2020 và 2021 và nhóm 10 nước sử dụng nhiều thép được nêu trong bảng 1 và 2.

Bảng 1. Dự báo nhu cầu thép năm 2020 và 2021

Bảng 2. Nhóm 10 các nước tiêu thụ nhiều thép nhất năm 2019